Με τον ερχομό της άνοιξης, ο Αλέξανδρος προέλασε στη Θράκη, εναντίον των Ιλλυριών και των Τριβαλλών, για τους οποίους πληροφορήθηκε ότι στασίασαν συγχρόνως, όμως, δεν ήθελε να τους αφήσει στα σύνορά του και να φύγει για εκστρατεία τόσο μακριά από τον τόπο του χωρίς να τους έχει ταπεινώσει».
Αρριανός, «Αλεξάνδρου Ανάβασις Α΄», κεφ. 1, παρ. 4, στ. 4., Αθήνα: 1992, εκδόσεις Κάκτος, σελ. 29.
Η σημαντικότερη απώλεια πολέμου για τους αρχαίους Eλληνες ήταν η προσωπική και συλλογική υπερηφάνεια, η αξιοπρέπεια και ο αυτοσεβασμός. Η ταπείνωσις, ως συνέπεια ήττας σε πολεμική αναμέτρηση ή απλή εχθροπραξία, ήταν κάτι που φάνταζε εξαιρετικά δύσκολο να αποκατασταθεί, μια αληθινή συμφορά που «απενεργοποιούσε» για μεγάλο χρονικό διάστημα -ή ακόμα και οριστικά- τη βούληση των ηττημένων για ανασύνταξη και αντεπίθεση.
Ο...
Αλέξανδρος δεν ήθελε, φεύγοντας προς την Ασία για την κύρια αποστολή, την κατάλυση της Περσικής Αυτοκρατορίας, να αφήσει πίσω του εστίες προβλημάτων. Το γεγονός ότι οι Ιλλυριοί και οι Τριβαλλοί βρίσκονταν κοντά στη συνορογραμμή με την «έδρα» του Αλεξάνδρου και θα μπορούσαν να την αποσταθεροποιήσουν οδήγησε στη στρατηγική απόφαση εξάλειψης κάθε πιθανότητας να ξανασηκώσουν κεφάλι.
Η νίκη στο πεδίο της μάχης πρέπει να είναι σαφής και το γόητρο του αντιπάλου πρέπει να ισοπεδωθεί τόσο, ώστε να μην είναι εύκολα ανατάξιμη η επιθετικότητά του. Το αρχαίο κείμενο του Αρριανού αναφέρει συγκεκριμένα: «ἅμα ὁμόρους ὄντας οὐκ ἐδόκει ὑπολείπεσθαι ὅτι μὴ πάντῃ ταπεινωθέντας οὕτω μακρὰν ἀπὸ τῆς οἰκείας στελλόμενον». Οι ταπεινωθέντες Ιλλυριοί και Τριβαλλοί, όντως, έπρεπε να «ταπεινωθούν» (δηλαδή, να υποταχθούν) «πάντῃ», ολοκληρωτικά.
Η συντριβή του αντιπάλου και σε στρατιωτικό αλλά και σε ψυχολογικό επίπεδο ήταν βασική μέριμνα του Ελληνα κοσμοκράτορα. Στο 7ο βιβλίο του, «Αλεξάνδρου Ανάβασις», ο Αρριανός παραθέτει τον μνημειώδη λόγο του Αλεξάνδρου προς τους στρατιώτες του, τον οποίο εκφώνησε στην Ωπη, όταν εκείνοι έφτασαν στα όρια της στάσεως επειδή είχαν αναστατωθεί από την υποψία ότι επρόκειτο να τους αντικαταστήσει με Πέρσες.
Ο Αλέξανδρος ξεκίνησε την ομιλία του μνημονεύοντας όσα προσέφερε ο πατέρας του Φίλιππος προς τους στρατιώτες του (κεφ. 9, παρ. 4, στ. 2-6): «Σας έκανε άρχοντες των Θεσσαλών, που κάποτε τους φοβόσασταν μέχρι θανάτου, ταπείνωσε τους Φωκείς και έκανε τον δρόμο για τη νότια Ελλάδα πλατύ και ευκολοδιάβατο, ενώ πριν ήταν στενός και αδιαπέραστος για εσάς. Τους Αθηναίους και τους Θηβαίους, που εποφθαλμιούσαν πάντοτε τη Μακεδονία, τους ταπείνωσε με τη βοήθειά σας σε τέτοιο σημείο, που, αντί να πληρώνουμε φόρους στους Αθηναίους και να υποτασσόμαστε στους Θηβαίους, είμαστε εμείς που φροντίζουμε και για των δύο την ασφάλεια».
Και η ομιλία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ωπη περιελάμβανε την ταπείνωση ως τελικό στάδιο και επισφράγιση της επικράτησης μιας δυνάμεως πάνω σε μια άλλη.
Ο Φωκείς, η Αθήνα και η Θήβα «ταπεινώθηκαν» από τον Φίλιππο, και αυτό το γεγονός αποτέλεσε το άνοιγμα του δρόμου για την εμπέδωση της κυριαρχίας των Μακεδόνων στον ελληνικό χώρο, την προέλαση της στρατιάς του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ανατολή και τη μόνη επιτυχή απόπειρα «παγκοσμιοποίησης» (σε πολιτισμικό, πολιτικό, θεσμικό και διοικητικό επίπεδο) που έχει γίνει μέχρι σήμερα στην ανθρωπότητα.
Αν η ταπείνωση του αντιπάλου είναι απαραίτητο στάδιο για την επίτευξη της νίκης, την εξασφάλιση των βέλτιστων αποτελεσμάτων εξ αυτής και την έναρξη της επόμενης φάσης των υπαρχόντων σχεδιασμών, αντιδιασταλτικά θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι ο συμβιβασμός αποτελεί ευφημισμό της ήττας και της απώλειας του συλλογικού και του ατομικού γοήτρου. Ο Μέγας Αλέξανδρος, ακολουθώντας το ομηρικό πρότυπο της αφοβίας και της επικής μεγαλοπρέπειας του Αχιλλέως, δεν θα μπορούσε -σε καμία περίπτωση- να μιλήσει ή να σκεφτεί την ανάγκη ενός «έντιμου συμβιβασμού» - και μάλιστα, με δύναμη κατά πολύ κατώτερη από τη δική του, όπως γίνεται σήμερα με το ελληνικό κράτος και το κρατίδιο των Σκοπίων.
Στον στίβο μάχης της Ιστορίας και του αγώνα για την επιβίωση και την επικράτηση των εθνών και των κρατών, υπάρχουν η νίκη και η ήττα, ο εξευτελισμός και η αξιοπρέπεια. Τα υπόλοιπα είναι προφάσεις εν αμαρτίαις, που διατυπώνουν οι συνεργάτες του εκάστοτε εχθρού. Οσοι μιλούν για «έντιμο συμβιβασμό» με δυνάμεις που εκπροσωπούν ξένα προς την Ελλάδα συμφέροντα υπηρετούν τον εχθρό, όχι το έθνος.
Παναγιώτης Λιάκος